Кайсынысы жаман — пандуспу же анын жоктугубу? Бишкек дагы деле бардык адамдарга ылайыкташпаган шаар бойдон калууда

Бул материалды орус тилинде бул жерден окуса болот.

Кыргызстанда Майыптыгы бар адамдардын укуктары жөнүндө конвенция үч жыл мурда ратификацияланган. Буга жергиликтүү активистердин көптөгөн аракеттери себепчи болгон. Конвенцияга ылайык, мүчө мамлекет майыптыгы бар адамдар үчүн тейлөө кызматтарын жана объектилерди жеткиликтүү кылып бериши керек. Биз эксперттер жана активисттер менен маектешип, акыркы үч жыл аралыгында бул жаатта кандай өзгөрүүлөр болгонун сурадык.

Былтыр өлкөдө бир нече шайлоо жолу өттү – кыргызстандыктар референдум үчүн добуш берди, андан соң өлкө башчысын шайлашты, кийин эл өкүлдөрү шайланып келди.

Гүлмира Казакунова 19 жашынан тартып майып арабада жүрөт. Ал 2021-жылы Бишкектин ичиндеги шайлоо участкалары майыптыгы бар адамдар үчүн канчалык ылайыкташканын иликтөөгө катышкан. Анын айтымында, пандустардын 90 пайызы талаптарга жооп бербейт.

Мындан тышкары, шайлоо участкаларында угуусу начар жана дудук адамдар үчүн маалымат жок экени аныкталган. Жаңсоо тилинде түшүндүргөн жардамчылар да жок болуп чыккан.

Албетте, айрым талаптар аткарылган. Мисалы, көзүнүн көрүүсү начар адамдарга Брайль арибинде жазылган бюллетендер жана чоңойтуп көрсөткөн айнектер берилген.

Министрлер кабинетинин алдындагы Майыптардын иштери боюнча кеңештин төрагасынын орун басары Толкунбек Исаковдун айтымында, Конвенцияга кол коюлгандан бери аны ишке ашыруу боюнча план кабыл алына элек.

Конвенциянын бардык талаптарын аткаруу үчүн, бийликтин баамында 10 жыл керек. Мына ушул мөөнөткө республикалык бюджеттен үч жыл мурун 6,6 миллиард сомдон ашуун каражат бөлүү каралган.

Конвенцияны ишке ашыруу үчүн 2020-жылы министрлер кабинетинин алдында Майыптар иши боюнча кеңеш түзүлгөн. Ал кезде вице-премьер-министр болуп турган Элвира Сурабалдиева жыйындарга катышып, колдоо көрсөтүп келген.

«Сурабалдиева отставкага кеткенден кийин, бул маселени ишке ашыруу эч кимге кереги жок экенин түшүндүк. Аткаминерлер келет, кетет, алардын иш-аракетинде ырааттуулук жок», — дейт Толкунбек Исаков.

Мындан тышкары, конвенцияны аткаруу үчүн 2021-2040-жылдарга карата «Жеткиликтүү өлкө» программасы иштелип чыккан. Ал дене мүчөсүнүн мүмкүнчүлүгү чектелгендерди гана эмес, башка көптөгөн тармактарды камтыйт. Бирок, эки жылдан бери «Жеткиликтүү өлкөнүн» дымы чыкпайт.

Жогорку Кеңештин депутаты Дастан Бекешевдин айтымында, «Жеткиликтүү өлкө» программасы баштапкы планга ылайык ишке ашпай жатканына каржылоонун жоктугу себеп болууда. Бирок, каражат республикалык бюджетке эбак киргизилиши керек болчу.

Аскар Турдугулов соцтармакта блог алып барат. Ал Оскар Райс деген ат менен белгилүү. Адатта анын жазгандары резонанстуу.

Кызыл Жарым Ай коому, 2ГИС картографиялык сервиси жана ЕККУнун (ОБСЕ) Бишкектеги кеңсесии биргелешип «Жеткиликтүүлүк картасын» иштеп чыккан.

Ыктыярчылар Бишкектеги 3 миңден ашуун жайдын жеткиликтүүлүк шартын текшерип чыккан. Маалыматтын баары 2ГИС базасына киргизилген. Эми «Майып адамдар үчүн жеткиликтүү» деген фирльтр аркылуу тандалган мекемеде пандустун бар-жогун билсе болот.

Бишкектин мурдагы вице-мэри, Биринчи май районунун азыркы акими Максатбек Сазыкуловдун айтымында, мэрия майыптыгы бар адамдардын көйгөйлөрүнө көңүл бура баштады.

Bridges Bishkek мейманканасы майып адамдар үчүн абдан ыңгайлуу. Отелдин директору Мирбек Асангариевдин пикиринде, имараттын курулушун баштаганда эле майып адамдар үчүн шарттарды эске алса, келечекте ага өзгөртүү киргизүү үчүн кошумча чыгым сарпталбайт.

Жогорку Кеңештин депутаты Дастан Бекешев:

«Азиз адамдар үчүн шаар ичинде жүрүүгө жардам берүүчү көптөгөн тиркемелер бар. Коомдук унаа, дарыкана жана башка жайларда астанага чакан электрондук белгилер орнотулат. Телефонго тиркеме жүктөлөт. Белги орнотулган жердин жанына келгенде тиркеме атайын добуш берип, адам кире беришти оңой таба алат. Каржылык жактан алганда, мындайга көп деле акчанын кереги жок. Ал үчүн мыйзам базасын түзүп, жеке жана мамлекеттик мекемелерге ошондой белгини орнотууну милдеттендирүү керек».

Гүлмира Казакунова, инклюзия маселелери боюнча серепчи:

«Тепкичтердин үстүнө орнотулган темир жолдор майып арабалар үчүн жараксыз. Аларды орнотуп жаткандар арабанын алдыңкы дөнгөлөктөрү бир аз кууш келерин эске албайт. Мындай жерлер майыптар үчүн жеткиликсиз, ал эми башка адамдар үчүн кооптуу, себеби ал темир жолго чалынып, жыгылышы мүмкүн».

Пандус же башка жабдууларды орнотуудан мурда, курулуш пландалып жатканда адистерди жана ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарды чакырып, алардан ыңгайлуу вариантты билип алуу керек.

Оскар Райс, активист, блогер

«Башка өлкөлөрдө жолду көтөрүү керек болсо, салмактуу жол жасап, арабачан адамга тоскоол болбогондой кылышат. [Коммерциялык объектилер үчүн] ири өлчөмдөгү айып киргизүү керек, керек болсо, талапка жооп бербесе, мамлекеттик система объектилер тийиштүү талаптарга жооп бергидей курулмайынча маалымкат бербей турса болот», — дейт Оскар.

Оскардын айтымында, ГУМ менен ЦУМда пандустар орнотулганы менен бири да талапка жооп бербейт – баары курулуш нормаларын жана эрежелерин (КНжЭ) бузуу менен жасалган.

Имараттын кире беришинде тоскоолсуз жай болушу керек, же нормаларга жооп берген пандус орнотулушу талап. Кире бериш да ыңгайлуу болушу керек. Мисалы, кыргызстандык курулуш нормаларынын регламентинде кандай каалгаларды койсо болот, кандай болбойт деген талаптары жазылган.

Айланма каалга же эки тарапка тең ачыла турган каалгаларды орнотууга болбойт, алар кысып калышы мүмкүн. Кармагычын коё бергенде автоматтык түрдө жабылып калган каалгаларды да пайдаланууга болбойт. Кире бериштин туурасы 90 сантиметрден кем болбошу керек.

ГУМ жана ЦУМ соода борборлорун карап чыгып, кире бериштердин көбү нормага туура келбегенин байкадык.

Бул жерден жана бул жерден жеткиликтүү чөйрөнүн эрежелери менен таанышып, документтерди жүктөсө болот.

Матералды даярдаган: Юлия Хижнякова
Редактура: Рада Валентина кызы, Алексей Журавлев
Котормочулар: Асель Джоокаева, Бегайым Талантбекова